مطالعه اثر ریزمغذیها روی گونه های تریکودرما و توانایی آنتاگونیستی آنها رویrhizoctonia solani در سیب زمینی

سیب زمینی (l.) tuberosum solanum گیاهی یکساله علفی و دولپه است که به خانواده سولاناسه تعلق دارد و یکی از محصولات پرمصرف جهانی می باشد. یکی از عوامل محدود کننده کشت سیب زمینی، بیماری شانکر ریزوکتونیایی است. با توجه به ماهیت عامل بیماری که خاکزاد می باشد مبارزه شیمیایی با آن نه تنها نمی تواند کاملاًً موثر باشد بلکه باعث تخریب محیط زیست نیز می گردد. بنابراین یکی از راههای مبارزه با این بیماری کنترل بیولوژیک می باشد. کنترل بیولوژیک تحت تاثیر عوامل مختلفی از قبیل کاربرد کودها قرار می گیرد. در سالهای اخیر تولید و مصرف کودهای تحت عنوان میکروالمنت-های غذایی متداول شده است که فعالیت عوامل بیماری زا و یا آنتاگونیسم ها را تحت تاثیر قرار می دهند. در این بررسی اثر ریزمغذیهای مختلف روی rhizoctonia solani و گونه های تریکودرما در آزمایشگاه و گلخانه مطالعه شد. در بررسی های آزمایشگاهی اثر غلظت های 100، 250، 500 و 750 میلی گرم ماده موثره بر لیتر ریزمغذیهای حاوی منگنز، روی، آهن، منیزیم و مس روی رشد پرگنه، اسپورزایی، درصد جوانه زنی کنیدیوم گونه های trichoderma ceramicum، t. orientals، t. koningiopsis، t. brevicompactum، t. atroviride و t. arundinaceum و روی رشد پرگنه r. solani ارزیابی شد. دامنه قطر پرگنه ی گونه های تریکودرما سه روز پس از تلقیح در محیط کشت pda حاوی غلظت های مختلف ریزمغذی منگنز 90 - 84 میلی متر، در ریزمغذی حاوی آهن 90 - 43 میلی متر، در ریزمغذی حاوی منیزیم 90 - 3/42 میلی متر، در ریزمغذی حاوی روی 90 - 0 میلی-متر و در ریزمغذی حاوی مس 6/75 - 0 میلی متر اندازه گیری شد. همچنین دامنه درصد جوانه زنی کنیدیوم این گونه ها در محیط آب- آگار حاوی غلظت های مختلف ریزمغذیهای منگنز، منیزیم، آهن، روی و مس به ترتیب 2/99 - 5/40 درصد، 99 - 5/92 درصد، 89 - 0 درصد، 2/92 - 0 درصد و 2/95 - 2/19 درصد محاسبه گردید. اثر ریزمغذیها بر توان آنتاگونیستی گونه-های ذکر شده در غلظت های 100، 250، 500 میلی گرم ماده موثره بر لیتر ریزمغذیها در آزمون کشت متقابل بررسی شد. نتایج نشان داد در کشت متقابل r. solani با گونه های تریکودرما، بیشترین میزان قطر پرگنه ی r. solani مربوط به شاهد (بدون ریزمغذی) و کمترین میزان مربوط به غلظت 500 میلی گرم در لیتر ریزمغذی حاوی روی بود. بیشترین میزان بازدارندگی از رشد پرگنه ی قارچ عامل بیمارگر در تیمارهای دارای atroviride t. وt. brevicompactum مشاهده شد. با توجه به نتایج آزمون-های آزمایشگاهی، چهار گونه ی t. koningiopsis، t. brevicompactum، t. atroviride و t. arundinaceum جهت بررسی فعالیت آنزیم کیتیناز در محیط کشت مایع sm حاوی ریزمغذیهای منگنز، آهن و مس و همچنین جهت مطالعات گلخانه ایی انتخاب گردیدند. بیشترین میزان فعالیت این آنزیم در t. brevicompactum رشد یافته در محیط حاوی ریزمغذی منگنز و کمترین میزان در t. arundinaceum رشد یافته در محیط حاوی غلظت 500 میلی گرم در لیتر ریزمغذی آهن مشاهده گردید. در آزمون گلخانه ایی، تاثیر ریزمغذیهای منگنز، آهن، روی و مس بر رشد و بیماری زایی r. solani، رشد و توان آنتاگونیستی گونه های تریکودرما و تاثیر بر هم کنش آنها بر فاکتورهای رشدی و عملکرد گیاه سیب زمینی بررسی شد و مشخص گردید ریزمغذیهای حاوی منگنز و آهن در برخی تیمارها باعث افزایش و ریزمغذی حاوی مس باعث کاهش برخی شاخص های مورد بررسی شدند، ریزمغذی حاوی منگنز در شرایط آزمایشگاهی نیز تاثیر مثبتی روی رشد و اسپورزایی اکثر گونه های تریکودرما نشان داد. در آزمون گلخانه ایی گونه ی t. brevicompactum موثرتر از سایر گونه ها ظاهر شد، این گونه در آزمون آزمایشگاهی و بررسی فعالیت آنزیمی نیز موفق بود. بنابراین می توان ریزمغذی حاوی منگنز را به عنوان ریزمغذی سازگار و ریزمغذی حاوی مس را ناسازگار برای رشد و توان آنتاگونیستی تریکودرما روی r. solani دانست. گونه ی t. brevicompactum می تواند به عنوان عامل بیوکنترل موثری علیه بیماری شانکر ریزوکتونیایی سیب زمینی معرفی گردد.